وضعیت الگویی مشاغل کشاورزی در ایران

مقاله حاضر از طرح پژوهشی ملی استاندارد آموزشی مشاغل روستایی در حوزه کشاورزی ایران حاصل شده است. در این پژوهش با استفاده از روش های پیمایشی، اسنادی و فنون تحلیل چندبعدی تعداد 2881 عنوان شغلی در شش بخش کشاورزی، شامل زراعت و باغبانی، دام و طیور، شیلات و آبزیان، منابع طبیعی و آبخیزداری، صنایع کشاورزی و روستایی و خدمات کشاورزی و روستایی شناسایی و طبقه بندی شده است. در این مرحله 1851 شاغل در استان های کشور مورد بررسی قرار گرفتند. شناخت محتوا و ویژگی های فعالیت های کشاورزی و تحلیل ابعاد محتوایی, وضعیتی, محیطی و الگویی مشاغل به منظور دستیابی به شرایط و اختصاصات برنامه آموزشی مشاغل از مهم ترین مراحل پژوهش است. با انجام تحلیل های ترکیبی، بالاخص عاملی و خوشه ای مشخص گردید که 4/8 درصد از مشاغل کشاورزی و روستایی مورد بررسی، کاملاً سنتی هستند و از نظر ضرورت وجودی و کارکردی در طول دهه های اخیر فرآیندی قهقرایی داشته و در حال محو شدن هستند. هم چنین 3/23 درصد در زمره مشاغل انتقالی قرار دارند و در مجموع حدود یک سوم از مشاغل مورد بررسی در زمره مشاغل سنتی (با بالا بودن میانگین سنی و میزان بی سوادی شاغلان) قرار می گیرند و نیاز به برنامه های آموزشی ویژه دارند. بیشترین مشاغل مورد بررسی در زمره مشاغل در حال گذار هستند. این نوع از مشاغل هم ویژگی های مشاغل مدرن و هم ویژگی های مشاغل سنتی را دارا هستند. مشاغل مدرن نیز 24 درصد از کل مشاغل مورد بررسی را شامل شده اند. بیش از 11 درصد مشاغل (34 عنوان شغلی) از جمله کشت گلخانه ای نیز در زمره مشاغل کاملاً نوین قرار داشته اند، بر این اساس در تدوین استانداردهای آموزشی مشاغل، علاوه بر تکیه بر محتوای شغل، توجه به ویژگی ها و ماهیت شغلی بسیار اساسی است. به علاوه این که، با اتخاذ این رویه آموزشی، تحولی اساسی در شیوه و محتوای آموزش شغلی ایجاد می شود و پیش بینی چنین تحولی در سطوح آموزش عالی نیز محتمل است.